EFC

Patron

Roman Czernecki (1904-1986) - nauczyciel niepodległy

Profesor Roman Czernecki to patron Fundacji EFC oraz słynny polski pedagog, którego działania były inspiracją dla założenia fundacji. Podczas okupacji stworzył tajne nauczanie na terenie województwa świętokrzyskiego. Całe życie poświęcił edukacji.

Po 1989 roku, kiedy Polska w końcu stała się niezależna i w pełni niepodległa, mieliśmy poczucie, że nadszedł w naszym kraju najlepszy czas dla rozwoju gospodarczego, naukowego, kulturalnego i edukacyjnego. Dzisiaj, ze względu na zmiany, które następują w Europie i na świecie, znowu nie mamy poczucia stabilizacji, pewności i spokoju. Nie wiemy, co wydarzy się za kilka, kilkanaście lat. Warto więc wracać do rodowodów niepokornych – do tych, którzy w XIX i XX wieku zmagali się z podległością i uwikłaniem, dokonywali trudnych wyborów i jednocześnie potrafili w pewnym stopniu zachować niepodległość. Niepodległość systemom, skrajnym ideologiom czy dyktatorom. Taką postacią był niewątpliwie Roman Czernecki. W jego historii życia i działalności można w pełni zobaczyć rolę polskiego nauczyciela w kształtowaniu wartości i podtrzymywaniu wiary w siłę kultury, wiedzy i edukacji.

Roman Czernecki urodził się 14 maja 1904 roku w Sielcu na Kresach Wschodnich. Po maturze studiuje filologię polską i historię filozofii na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie. W tym czasie poznaje swoją przyszłą żonę, Janinę Lickendorf. Po czterech latach Czernecki zostaje asystentem prof. Wilhelma Bruchnalskiego, kierownika Katedry Historii Literatury Polskiej. Szybko porzuca jednak karierę akademicką i rozpoczyna pracę jako nauczyciel polskiego w słynnym wówczas Liceum Krzemienieckim im. T. Czackiego. Później uczy języka polskiego w Gimnazjum Towarzystwa Naftowego w Borysławiu, a od 1933 roku w Męskim Gimnazjum im. J. Śniadeckiego w Kielcach. Wraz z żoną wychowuje dwójkę dzieci, Irenę i Andrzeja. Nie zdaje sobie wówczas sprawy, że będzie musiał zmierzyć się z doświadczeniami granicznymi, które spowodują przewartościowanie jego dotychczasowych przekonań.

Niepewność pierwszych tygodni wojny, trudne warunki ekonomiczne oraz zagrożenie wynikające z akcji AB wymierzonej w polską kadrę kierowniczą, działaczy politycznych i intelektualistów sprawiają, że rodzina Czerneckich opuszcza Kielce i przenosi się do zaprzyjaźnionej rodziny Byszewskich w Słupi. To tam Czernecki otwiera tajne gimnazjum i liceum. Na początku szkoła liczy 16 uczniów. Czernecki - oprócz pełnienia funkcji dyrektora zespołu - naucza języka polskiego i łaciny oraz propedeutyki filozofii. W 1940 roku zostaje członkiem ZWZ, a potem AK (pseudonim "Wrzos"). Utrzymuje kontakty z dowództwami okolicznych oddziałów partyzanckich, które zapewniają ochronę uczestnikom tajnych kompletów.

Image

Powojenną szkołę Czernecki wraz z grupą nauczycieli zaangażowanych w tajne nauczanie organizuje w pałacu w Szczekocinach. Istotna dla projektu nowej szkoły jest idea uczniowskiej współpracy i samokształcenia, realizowana w postaci "szkolnej spółdzielni pracy", spotkań świetlicowych i samorządu uczniowskiego. Szkoła prowadzi także bogatą działalność artystyczno-teatralną, organizuje spotkania z uczonymi, działaczami społecznymi, politykami czy artystami. Ambicją Czerneckiego jest stworzenie pierwszej bezpłatnej szkoły chłopskiej, niezależnej politycznie i ekonomicznie. Szkoła ta, jako ogólnopolski eksperyment społeczny, miała stać się ważnym ośrodkiem edukacyjno-kulturalnym zapewniającym młodzieży zarówno wysoki poziom kształcenia, jak i możliwość twórczego działania w dialogu z okolicą.

Z biegiem czasu sytuacja w Szczekocinach staje się coraz trudniejsza, nie wszystko idzie zgodnie z planem, a dodatkowo pracę dyrektora utrudniają podejrzenia i inwigilacja ze strony Urzędu Bezpieczeństwa. W 1950 roku Czernecki przyjmuje propozycję objęcia stanowiska kuratora okręgu szkolnego w Zielonej Górze. Jego dalsze losy związane są z Gdańskiem, gdzie pracuje jako wykładowca i prorektor w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, a potem z Warszawą, gdzie otrzymuje stanowisko dyrektora Studium Nauczycielskiego dla Pracujących. Po przejściu na emeryturę nie zaprzestaje pracy dydaktycznej. W latach 1974-1980 prowadzi wykłady zlecone z historii filozofii na Politechnice Warszawskiej. Pozostaje nauczycielem do końca życia.

Relację z Dnia Patrona oraz wykład Igora Czerneckiego poprowadzony z tej okazji w Zespole Szkół w Szczekocinach znajdziecie na naszym kanale youtube'owym.